Karaciğer Nakli Nedir?

Karaciğer Nakli Nedir?

Organ Nakli Nedir?

Organ nakli, bir kişinin çeşitli hastalıklar nedeniyle görevini yerine getiremeyecek hale gelmiş bir organının, bir vericiden alınan sağlıklı bir organla değiştirildiği bir cerrahi işlemdir. Organ nakli, yaşamı tehdit eden veya yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyen ileri derecede organ yetmezliği olan hastalar için en iyi tedavi seçeneğidir.

Türkiye’de ilk organ nakli 1975 yılında Hacettepe Üniversitesi’nde Mehmet Haberal ve ekibi tarafında yapılmıştır. Anneden alınan böbreğin 12 yaşındaki çocuğa nakledilmesiyle gerçekleştirilmiştir. Ardından 1988'de Türkiye’deki ilk karaciğer nakli yine Mehmet Haberal tarafından gerçekleştirilmiştir.

Karaciğerin Görevi Nedir?

Karaciğer insanlarda simetrik olmayan iki ana lobdan oluşan, yaklaşık olarak 1,4-1,7 kg ağırlığında, üzerinde safra kesesi bağlı, kızılımsıkahverengi arasında bir rengi olan vücudumuzdaki en büyük katı organdır. Karaciğer aynı zamanda hem endokrin (iç salgı) hem ekzokrin (dış salgı) üreten vücuttaki en büyük salgı bezidir. Ekzokrin salgısı olan safra hem yağ sindiriminde görev alır hem de atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlar. Karaciğer, ikili kan akımı olan tek organdır. Karaciğeri besleyen biri hepatik arter diğeri ise portal ven olmak üzere iki damar bulunur. Portal ven; mide, ince bağırsak, kalın bağırsak, dalak ve pankreastan gelen tüm kanı, karaciğere taşıyan ana damardır. Bu şekilde karaciğer, sindirim sistemi tarafından emilen besinleri metabolize eder ve sonrasında karaciğerin toplardamarları (hepatik venler) vasıtasıyla işlenmiş kanı dolaşıma gönderir. Karaciğerimiz büyük bir kısmı alınsa bile vücutta kendisini yenileme ve tamamlama özelliğine sahip tek organdır. Geride kalan karaciğer en geç 3 ay içerisinde kendisini tamamlayarak eski boyutlarına ulaşmaktadır. Bu özelliği sayesinde, bir canlı vericiden alınan karaciğerin yarısı karaciğer yetmezliği olan hastalara başarıyla nakledilebilmektedir.

Karaciğer sayısız fonksiyonu olan adeta bir biyokimya fabrikasıdır. Bilinen 500’e yakın görevi mevcuttur. Bunların en önemlileri şu şekilde sıralanabilir;

·         Protein sentezi

·         Albumin sentezi

·         Pıhtılaşma faktörlerinin sentezi

·         Yağ sentezi, yağ depolanması, yağların metabolize edilmesi

·         Karbonhidratların depolanması (glikojen), açlıkta glukoz kaynağıdır

·          Safra ve safra tuzlarının üretilmesi (Safra ve safra tuzları yağ emilimini ve dolayısı ile A, D, E, K vitamini gibi yağda eriyen vitaminlerin emilimini sağlar)

·         Vücutta açığa çıkan zararlı maddelerin eliminasyonu (bilirubin ve amonyak gibi)

·         Zararlı biyokimyasal ürünlerin detoksifikasyonu (alkol, ilaçlar ve pek çok toksin).

·         Demirli pigmentlerin atılımı

·         Kupffer hücreleri sayesinde patojenlere karşı bağışıklık cevabı geliştirilmesi

Karaciğerin bu işlevleri yerine getirmediği durumlara karaciğer yetmezliği veya siroz denir.

Karaciğer Yetmezliği Neden Oluşur?

·         Kronik viral hepatitler (hepatit B ve C)

·         Alkolik karaciğer hastalığı

·          NASH (Non-alkolik steatohepatit; alkol dışı karaciğer yağlanması)

·         Otoimmün hepatit

·         Kolestatik karaciğer hastalıkları (Primer Biliyer Siroz, Primer Sklerozan Kolanjit, Biliyer Atrezi, Alagille Sendromu, PFIC)

·          Karaciğerde metabolik hastalıklar (Hemokromatozis, Wilson Hastalığı, Alfa-1 Antitripsin eksikliği, Tirozinemi, Kistik Fibrozis)

·          Kriptojenik (nedeni bilinmeyen) siroz

·          Polikistik karaciğer hastalığı

·         Budd-Chiari Sendromu

·          Amiloidozis

Karaciğer Nakli Nasıl Olur?

cİkincisi seçenek ise; canlı vericilerden alınabilmektedir. Canlı vericilerden ,anne, baba, kardeş, kardeşlerin çocukları, amca, teyze, dayı, hala, bu akrabaların çocukları ve varsa hastanın eşinin bahsi geçen akrabaları ayrıca 4. dereceye kadar tüm akrabalardan nakil gerçekleşir. Akrabalık dışında organ bağışında da bulunabilir ancak etik kuruldan onay alınmak zorundadır.

 Karaciğer nakli bu konuda uzman bir ekip tarafından, tam donanımlı bir hastanede yapılmalıdır. Karaciğer nakli, sadece ameliyattan ibaret değildir. Nakil öncesi hasta hazırlığından başlanarak, nakil sonrası takip süreci için merkezin bütün bölümlerinin ve branşlarının üst düzey kalitede olması ve ortak çalışması çok önemlidi

Karaciğer Nakli İçin Kan Grubu Uyumu Aranmakta Mıdır?

Karaciğer nakli için kan grubu uyumu gerekmektedir, doku uyumu aranmaz. Vericinin şartlara uyum sağlaması karaciğerin boyutu ve kan grubu uyumu gereklidir.

Karaciğer Nakli İçin Şartlar Nedir?

Ülkemizde böbrek bağışında bulunabilmek için akıl sağlığının yerinde olması ve 18 yaşını doldurmuş olması ilk şarttır. Anne, baba, kardeş, kardeşlerin çocukları, amca, teyze, dayı, hala, bu akrabaların çocukları ve varsa hastanın eşinin bahsi geçen akrabaları ayrıca 4. dereceye kadar tüm akrabalar böbrek vericisi olabilirler. Akrabalık dışında organ bağışında da bulunabilir ancak etik kuruldan onay alınmak zorundadır. Uygunluk alındıktan sonra hasta ve böbrek vericisi ayrıntılı olarak incelenir, hazırlanır ve uygun şartlarda nakil gerçekleştirilir.

Birincisi; Organ bağışlayan kişinin herhangi bir zarar görmemesi için tüm sistemlere yapılan incelemeler. Kalp, akciğer, sindirim sistemi gibi tüm organlar ve ruhsal durum.

İkincisi; Karaciğere yönelik incelemeler. Bu incelemeler içinde karaciğerin haritası diyebileceğimiz tüm yapısal özelliklerine, atardamar, toplardamar ve safra yollarına bakılır.

Eğer tüm incelemeler uygunsa gönüllü kişinin organ bağışlamasında bir sakınca olmadığına karar verilir. Küçük çocuk hastalar için genellikle vericinin karaciğerinin sol yan kısmını, erişkin ya da büyük hastalar için vericinin karaciğerinin sağ yarısını almak gerekir.

Kimler Karaciğer Bağışçısı Olamaz?

• Alkol veya madde kullanımı olan kişiler
• İleri derece akciğer ve kalp hastalığı olan kişiler
• HIV hastaları
• Şiddetli, kontrolsüz psikiyatrik hastalar
• Karaciğerin dışına yayılan kanser
• Şiddetli pulmoner hipertansiyon
• Sistemik veya kontrol edilemeyen enfeksiyon

Karaciğer Nakli Sonrası Yaşam

Taburculuk sonrası dikkat edilmesi gereken başlıca konular şunlardır:

İlaç Kullanımı: Nakil sonrası size verilen ilaçları düzenli ve saatinde kullanmalısınız. Bağışıklık sistemini baskılayan (immünsüpresif) ilaçlar, karaciğerin reddini önlemek için hayati önemdedir. Bu ilaçların bazıları ömür boyu, bazıları ise geçici olarak kullanılır. Doktor onayı olmadan başka ilaç kullanmamalı, her doktora nakil olduğunuzu belirtmelisiniz.

Enfeksiyondan Korunma: Bağışıklık baskılandığı için enfeksiyonlara açık hale gelirsiniz. İlk 6 ay:

·         Maske takın, kalabalıklardan uzak durun.

·         Misafir kabul etmeyin, toplu taşıma kullanmayın.

·         Hasta kişilerden uzak durun.

·         El hijyenine özen gösterin.

·         ayvanlar, bahçe işleri, rutubetli-tozlu ortamlardan kaçının.

• Yüksek ateş, halsizlik, yara yerinde akıntı/kızarıklık gibi şikayetlerde doktorunuzu arayın.

Kontroller: Taburcu sonrası 2. gün ve ilk 1 ay boyunca haftalık kontroller yapılır.1–3 ay arası 15 günde bir, sonra ayda bir kontrol gerekir.1 yıldan sonra 2 ayda bir kontroller yeterli olur. Şehir dışından gelen hastaların ilk 1 ayı nakil merkezine yakın yerde geçirmesi istenir. Ameliyattan 4 ay sonra safra dreninin çıkarılması gerekir.

Beslenme:

·         Az şekerli, az yağlı, az tuzlu gıdalar tüketin.

• Çiğ sebze-meyveyi iyice yıkayın, etleri iyi pişirin.
• Dengeli beslenme önemlidir; protein kısıtlaması gerekmez.
• Diyabet ya da tansiyon hastaları diyetlerine dikkat etmelidir.
• Dışarıda hijyensiz yerlerde yemek yemekten, sakatat tüketiminden kaçının.
• 1 yıl boyunca hamam, sauna, havuz gibi yerlerden uzak durun.
• Protein kısıtlaması önerilmez. Protein, karbonhidrat ve yağ içeren dengeli beslenme modeli önerilir. Diyabet veya hipertansiyon hastalar ise nakil öncesi dönemde olduğu gibi nakil sonrası dönemde de diyet programlarına dikkat etmelidir.

Günlük Aktivite:

Nakil sonrası ilk 3 aylık süreçte 5 kg üzeri ağırlık kaldırılmamalıdır. Merdiven basamakları yavaş çıkılmalıdır. İlk bir yıl ağır spor ve egzersiz hareketlerinden kaçınılmalıdır. Karın içi basıncını artıracak ıkınma vs. gibi durumlardan kaçınılmalıdır. Nakil sonrası dönemde ilk bir ay araç kullanılmamalıdır. Ameliyattan sonraki erken dönemde ayakta duş şeklinde banyo yapılabilir fakat ameliyat bölgesini tahriş edecek şekilde ovma gibi hareketlerden kaçınılmalıdır.

Not: Bu makale genel bilgilendirme amacı taşır. Herhangi bir sağlık sorununda, uzman bir sağlık profesyoneline danışmanız önerilir.