İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi

İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi

Toplumda tiroid fonksiyon bozukluklarına çok sık rastlanmaktadır. Tiroid hastalıkları anneye ve çocuğa ait olumsuzluklara sebep olabileceği için bunların gebelik sırasında doğru tanı, takip ve tedavisi özel önem gerektirir. Gebelikte tiroid fonksiyonlarının değerlendirilmesinde öncelikli olarak TSH, beraberinde sT4 kullanılır.

İyot, tiroid hormonlarının üretimi için esansiyel bir elementtir. Yeterli iyot alımı normal büyüme ve gelişme için gerekmektedir. İyot eksikliği, yetersiz tiroid hormonu üretimine yol açarak İyot Eksikliği Hastalıkları’na sebep olur.

İyot, sadece iyot içeren ya da iyot ilave edilmiş besinler yoluyla ağızdan alınabilmektedir. Diyetle alınan iyodun tamamına yakını (>%90) mide ve duodenum (oniki parmak barsağıdan) hızlıca emilir. İyot eksikliği durumunda tiroid bezi tarafından iyot tutulum oranı %80’e kadar çıkarken, yeterli iyot alımındabu oran %10 civarında kalmaktadır. Diyetle alınan iyodun %90’ından fazlası idrar yoluyla atılır. Gaita ile atılım ihmal edilebilecek kadar azdır.

Sağlıklı bir erişkinin vücudunda, %70-80’i tiroid bezinde depolanmış vaziyette yaklaşık15-20 mg iyot bulunur. İyot eksikliğinde tiroid bezindeki toplam iyot miktarı 20 mg’a kadar düşebilir.

Dünyada önlenebilir zekâ geriliğinin en önemli nedeni iyot eksikliğidir. İyot eksikliği hastalıkları (İEH) yeterli iyot yerine koyma tedavisi ile önlenebilir bir grup hastalığı kapsamaktadır. Ölü doğum, sık tekrarlayan düşükler, doğumsal anomaliler, yeni doğan guatrı, hipotiroidi, guatr hastalığının yanı sıra bebek ve çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, zekâ düzeyinin akranlarına göre en az 13,5 puan daha düşük olması ve öğrenme yeteneğine bağlı olarak okul başarısında azalmalara neden olabilir.

İyot eksikliği önlenebilir zekâ geriliğinin en önde gelen nedenlerinden birisidir. İyot yetersizliğinin en olumsuz etkileri doğurganlık çağdaki kadınlar, gebeler, bebekler ve çocuklar üzerinde görülmektedir. Yapılan çalışmalarla iyotlu tuz kullanımı arttırılmıştır. Gebe ve emzikli kadınlar iyot eksikliği için özel bir risk gurubu oluşturmaktadır.

• Gebelerin izin verilen iyotlu tuz tüketimine ve yaşadığı bölgeye göre, günde 100 ila 300 mg iyot desteği alması gerekir.
• Bu destek multivitaminlerle, folik asit ile kombine ilaçlarla veya sadece KI içeren tabletlerle verilebilir.
• Desteğe gebelik planlandığında başlanıp, gebelik dönemi ve emzirme tamamlanıncaya kadar devam edilmelidir.

Türkiye’de endemik guatr ve İyot Eksikliği önemli bir halk sağlığı problemidir. T.C. Sağlık Bakanlığı Aile ve Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması (AÇSAP) Genel Müdürlüğü ve UNICEF Türkiye Temsilciliği’nin değerli katkıları ile endemik bölgelerde 9-11 yaş arasındaki okul çağı çocuklarında guatr yaygınlığını ve hastalık oluşturma sebeplerini belirlemeye yönelik çalışmalar 1997-1998 ve 1998-1999 öğretim yıllarında 20 il merkezinde gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın ardından ulusal boyutta tuzların iyotlanması hedefine geçilmiştir. Ülkemizde tüm sofra tuzlarının zorunlu olarak iyotlanması için gerekli yasal düzenlemeler Temmuz 1999’da tamamlanmış ve 2000’li yıllardan itibaren iyotlu tuz kullanımı yaygınlaştırılmıştır.

Önemli bir halk sağlığı sorunu olan iyot yetersizliği hastalıklarına dikkat çekmek ve bu hastalıkların yol açtığı sağlık problemlerini erkenden önleyebilmek için her yıl Haziran ayının ilk haftasında çeşitli farkındalık çalışmaları düzenlenmektedir.

Uzm. Dr. Deniz Engin Gök
Endokrinoloji ve Metobolizma Hastalıkları Uzmanı
Lokman Hekim Sağlık Grubu